Antonio Margheriti - Mistrz Niskich Budżetów

Antonio Margheriti to kolejny włoski twórca, który tworzył obrazy w różnych gatunkach: filmy przygodowe, science - fiction, horror gotycki, zawsze pokazując wielką inwencję, pracując przy małych budżetach, tworzył znakomite efekty specjalne, wnosząc powiew świeżości do nurtu fantastyki. Dziś zajmiemy się jego filmografią w tych właśnie gatunkach, opisując pokrótce kilkanaście obrazów reżysera.

Debiut Margheritiego, Assingment Outer Space (1960), to jeden z pierwszych włoskich filmów science fiction. Osadzona w dalekiej przyszłości space opera ukazuje wielkie niebezpieczeństwo jakie grozi Ziemi, w postaci statku kosmicznego, który wraca na naszą planetę, przywożąc ze sobą nieznaną energię z kosmosu. Reżyser nakręcił go pierwszy i ostatni raz pod pseudonimem Anthony Daisies, później będzie znany jako Anthony M. Dawson; zadbał w nim także o efekty specjalne. Następny film Włocha to Battle of the Worlds (1961), wypuszczony na ekrany na nowo po wielkim sukcesie Star Wars George’a Lucasa, jako Battaglie planetarie (Star Battles). Pomijając słabe efekty specjalne, film może się podobać dzięki swej oryginalności oraz dobrym wyczuciu rytmu przez reżysera. Warto go także zobaczyć ze względu na zakończenie, w którym naukowiec grany przez Claude Reinsa ląduje na obcej planecie, gdzie rośnie las wielokolorowych organicznych bulw. Peplum Hercules, Prisoner of Evil (1964) ukazuje wszechstronność Margheritiego: mając za głównego aktora Rega Parka, oraz Ruggero Deodato w osobie współreżysera, otwarcie flirtuje z horrorem, ukazując postać obłąkanej wiedźmy, rzucającej klątwy na swych kochanków.

W 1965 roku Margheriti wyreżyserował cztery filmy fantastyczne z rzędu, wszystkie w tych samych dekoracjach, z ta samą obsadą aktorską. Mimo niskiego budżetu widać w nich wizjonerski talent reżysera, oraz umiejętność tworzenia ciekawych efektów specjalnych. War of the Planets – później przemianowane na Space Police vs. UFOs: Alert! Diafanoids come from Mars (po sukcesie serialu telewizyjnego UFO) to klasyczna historia walki z obcymi. W Planet on the Prowl zło rozprzestrzenia się już na całą planetę. Wild Wild Planet to zlepek thrillera z horrorem, z innowacyjnymi efektami specjalnymi. Historia opowiada dzieje szalonego doktora, który planuje stworzyć nadludzi, a Margheriti ukazuje nam takie nieudane eksperymenty doktora, jak np. czwororękie roboty. Gdy w finale doktor jest blisko stworzenia androgenicznego bytu, bohater ratuje świat i unicestwia doktora w jego własnym laboratorium. W Snow Devils inwazja obcych zaczyna się w Himalajach.

Ale gatunek w którym najlepiej czuł się Margheriti to gotycki horror – jego pierwszy obraz grozy to Castle of Blood (1963), wizjonerska historia o duchach, w której przeklęte dusze zmarłych muszą na nowo dokonywać swych morderstw. Narratorem opowieści jest Edgar Allan Poe, zaś w głównej roli występuje Barbara Steele, najsławniejsza bohaterka włoskich "gotyków" od czasu Black Sunday Bavy. W scenariuszu jest miejsce zarówno na erotykę i na tematykę lesbijską, a także na nadnaturalne moce; od początku wciąga  on widza swą dziwną atmosferą. Dziejący się w mrocznym zamku The Virgin of Nuremberg (1965), to thriller opowiadający o oszpeconym mordercy, który być może jest duchem i o prowadzącej śledztwo bohaterce. W jednej z ról występuje ikona horroru - Christopher Lee. Margheriti wrócił do gotyckiego horroru filmem The Long Hair of Death (1964), opowieścią o klątwach, duchach i czarownictwie, z kilkoma scenami erotycznymi i z Barbarą Steele w głównej roli.

The Young, the Evil & the Savage (1968) to drugie giallo Margheritiego, interesujące, pełne napięcia i suspensu. Co ciekawe, jest tutaj zarysowanych kilka z późniejszych elementów gatunku: morderca w czarnych rękawiczkach (okazujący się być transwestytą), sposób pokazania morderstw, czy specyficzna kompozycja ujęć. Jest także odrobina humoru, lecz Margheriti stara się nie psuć dobrze kreowanej atmosfery zagrożenia w collage’u, gdzie osadzona jest cała historia.

Ulubionym gatunkiem reżysera pozostawał horror gotycki, do którego wrócił w 1969 roku filmem Unnaturals (a.k.a. Contronatura), gdzie powracają znane motywy kina Margheritiego: wina i obsesja, seks i kara, zdrada i perwersja, klątwy i duchy, oraz tajemnicze miejsca, zdające się być przedsionkami piekła. Zakończenie, w którym błotna powódź zatapia wszystko jest nie tylko przypomnieniem sceny z Wild, Wild Planet, ale także zapowiada słynną scenę z Shining Kubricka – Margheriti zresztą poznał go podczas kręcenia 2001: Space Odyssey.

Margheriti wyreżyserował następnie Web of the Spider (1971), kolorowy remake własnego Castle of Blood z Klausem Kinskim w roli Poego. Film, mimo iż nie tak udany jak oryginał, umiejętnie ukazuje makabrę oraz stopniowe popadanie w szaleństwo bohaterów opowiadań Poego. Seven Deaths in the Cat's Eye (1973) to giallo z elementami gotyku oraz erotyki, osadzone w zamku, gdzie spotyka sie grupa ludzi w sprawie dziedziczenia spadku; są oni po kolei eliminowani przez tajemniczego mordercę.

Flesh for Frankenstein (1974), oryginalnie nakręcony w technologii 3D, jest jednym z najbardziej znanych włoskich horrorów, wyprodukowanym przez Andy'ego Warhola i Carlo Pontiego, współreżyserowanym przez Paula Morriseya. Pomijając kilka dowcipnych scen, film jest horrorem, z wieloma ekstremalnie krwawymi ujęciami. Potworność i makabryczny humor tworzą oryginalną mieszankę z paroma erotycznymi momentami, zaś apokaliptyczna konkluzja przypomina inne filmy reżysera. Kolejnym owocem współpracy Margheritiego z Warholem i Morriseyem jest Blood for Dracula (1974), efektowna mieszanka splattera, erotyki i ducha romantyzmu, z dużo większą aktywnością Warhola niż podczas poprzedniego filmu. Wiele erotycznych scen (ocenzurowanych we Włoszech) rozgrywa się miedzy dwoma siostrami, co przypomina nam fabułę Castle of Blood. Pośród innych krwawych momentów, zakończenie jest niezapomnianym widowiskiem: Dracula grany przez Udo Kiera jest straszliwie okaleczany siekierą przez Joe Dallesandro, ulubionego aktora Warhola. 

Do gatunku horrorów powrócił w 1980 reżyserując Cannibal Apocalypse. Choć tytuł nawiązuje do dzieła Coppoli, wojna wietnamska jest tutaj tylko wymówką. Kanibalizm w filmie jest rozszerzającą się epidemią pośród żołnierzy walczących w Wietnamie. Można go odczytać jako metaforę szaleństwa i przemocy wojennej, które opanowuje ciało i umysł żołnierzy, głęboko zmieniając ich życie. Film zawiera wiele krwawych scen: pielęgniarka odgryzająca podczas pocałunku język doktora, czy brutalne wyłupanie oczu przez kanibala. Najlepszym jednak efektem pozostaje scena (powtórzona później przez Roberta Zemeckisa w Death Becomes Her) zastrzelenia kanibala przez policjanta, w której widzimy wielką prześwitującą dziurę w jego ciele.

W latach 80-tych Margheriti nakręcił wiele filmów sensacyjnych i wojennych osadzonych w Wietnamie, a także kilka filmów inspirowanych Riders of the Lost Ark Stevena Spielberga. The Last Hunter (1980), z Davidem Warbeckiem w roli głównej, choć otwarcie nawiązuje do The Deer Hunter i Apocalypse Now!, efektownie pokazuje absurdalność wojny. Hunters of Golden Cobra (1982) to pierwszy film przygodowy Margheritiego inspirowany przygodami Indiany Jonesa. Mimo niskiego budżetu film nie traci aż tak wiele w porównaniu z oryginałem, wzmacniając jednocześnie elementy fantastyczne. Tiger of Love (1982), znów z Davidem Warbeckiem, opowiada osadzoną w południowo - wschodniej Azji historię bezwzględnego poszukiwacza przygód, który staje się rebeliantem, zaś The World of Yor (1983), to post apokaliptyczna fantasy oparta na komiksie Juana Zanotto, opowiadającym o wojowniku walczącym ze złym charakterem zwanym The Supreme ("Najwyższy"). Ark of the Sun God...Temple of Hell (1984), znów z Warbeckiem w roli głównej, to przygodowe fantasy przepełnione scenami akcji. Następny film, Jungle Raiders (1985), to kolejna inspiracja Spielbergiem: podróżnicy poszukujący zaginionego artefaktu po wielu perypetiach i walkach z tubylcami w końcu odnajdują jaskinię z posągiem bożka. Przylatujący po nich helikopter ratuje jednego z nich, drugi zostaje otoczony przez kanibali. Reżyser powrócił do science fiction filmem Treasure Island (1987), opartym na pomyśle Renato Castellaniego. To futurystyczna opowieść oparta na powieści Roberta Louisa Stevensona, w której miejsce tropikalnych mórz i statków zajmuje wszechświat i statki kosmiczne. Pozostają tu jednak piraci, którzy napadają na kosmicznych podróżników, chowając ich skarby na odległych planetach. Alien from the Deep (1989) to kolejny obraz science fiction, mieszający wątki z Alien (1979) Ridleya Scotta, z horrorami dziejącymi się   w głębiach oceanów.

Antonio Tentori w: "Italian Horror Movies"
opracowanie: haku